Қүмаш Нүрғалиүлы атындағы 43 мектеп-лицей Өскемен қаласында
Ученые, учителя-новаторы были всегда первыми, кто чувствовал и осознавал необходимость перемен в жизни общества. В конце 90-х годов педагогический коллектив кафедры педагогики АГУ им. Абая искал новые формы работы, которые бы придали импульс деятельности и вуза, и школы.
Под руководством заведующего кафедрой педагогики профессора Уманова Г.А. педагоги-ученые АГУ им. Абая пришли к идее создания научно-учебно-методического комплекса (НУМК), в состав которого входили бы учителя школы, преподаватели, аспиранты и соискатели кафедры педагогики. На базе кафедры были созданы три НУМКа, в рамках которых рассматривались различные проблемы вуза и школы: НУМК по проблемам педагогики высшей школы (руководитель – д.п.н., проф. Хмель Н.Д. ); НУМК по проблемам средней общеобразовательной школы (руководитель – к.п.н., проф. Калиева С.И.); НУМК по вопросам истории педагогики (руководитель – д.п.н., проф. Бейсембаева А.А.).
Выбор школы для НУМКа по проблемам сельской школы был однозначный. В то время в историю образования Казахстана вошел известный педагог-новатор, яркая личность, Народный учитель СССР Кумаш Нургалиевич Нургалиев. Его педагогическим наследием стала авторская школа как «модель духовного и разумного мира детства» в поселке Буран Маркакольского района Восточно-Казахстанской области. Именно такая школа была привлекательна для проведения комплексного педагогического исследования и распространения передового педагогического опыта.
Новаторские идеи Народного учителя СССР Кумаша Нургалиева сложились в ходе его размышлений о ценности человеческой жизни, каждой отдельной личности и как результат активной педагогической деятельности. Школа Нургалиева Кумаша Нургалиевича уже в 70-80 годы прошлого столетия была «школой будущего XXI века».
Первый выезд в школу состоялся при личном участии Григория Абрамовича Уманова. Из Алматы вылетел целый педагогический десант: научные руководители, аспиранты, соискатели. Захватывал и сам процесс проезда: до Зайсана летели 2 часа на самолете, а потом ехали до Бурана на автобусе. В целом расстояние составило 1500 км от Алма-Аты.
Уже утром состоялась первая встреча с педагогическим коллективом школы. Учителя были вдохновлены выступлением «живого» профессора, что было редкостью на селе, и возможностью делового и личного общения с таким большим кругом доцентов и их аспирантов.
Уникальность педагогического десанта была в том, что впервые в истории кафедры аспиранты выехали на годичную стажировку в отдаленную сельскую школу. Это Дюсупова Роза, Акжалов Бейсенбек, Кудышева Ботагоз, Кульчимбава Бахытгуль, Асанова Улмекен и другие самоотверженные начинающие исследователи. Кроме них активными членами НУМКа, выезжавшими также в эту отдаленную школу из Усть-Каменогорска, Талды-Кургана, Семипалатинска стали Серик Тойбагаров, Дюсембинова Райхангуль, Урузбава Гаухар и другие.
«… Нам, тогда начинающим исследователям, посчастливилось увидеть в отдаленном селе современную школу, оснащенную последними достижениями науки и техники, окунуться в атмосферу педагогического творчества коллектива школы-гимназии Народного учителя Кумаша Нургалиева, принимать участие в организации и проведении научных конференций, семинаров, круглых столов, мероприятий культурно-массового характера. Обращение к педагогическому наследию Кумаша Нургалиевича в значительной мере повлияло на наше профессиональное и личностное становление. Мы благодарны судьбе за возможность обращения к духовным истокам и прогрессивному опыту такого Учителя, каким был Народный учитель Кумаш Нургалиев… (бывшие аспиранты, ныне доценты, к.п.н. Б.С.Кульчимбаева и Б.К.Кудышева)».
«Выполняя исследование, мы вживались в ситуацию изнутри, проживая в семье Нургалиевых по нескольку месяцев, иногда и по году. Большая столовая в их доме на период приезда членов НУМКа превращалась в аудиторию, где после занятий в школе бурно обсуждались наши работы ночами напролет. Нас окутывала необыкновенная творческая аура, возникало ощущение присутствия Кумаша Нургалиевича (к.п.н. Б.Т.Акжалов и к.п.н. Р.А.Дюсупова)».
Какие результаты были достигнуты? Одним из важнейших результатов стало подлинное сотрудничество вуза и школы: в школе были созданы максимально благоприятные условия для научных исследований.
Особую ценность для педагогической науки и практики представляла диссертация Кульчимбаевой Б., выполненная под руководством Григория Абрамовича. Диссертация была направлена на теоретическое обоснование новаторских идей Народного учителя СССР Кумаша Нургалиевича Нургалиева.
Важным результатом считаем завершение кандидатской диссертации директора школы Нургалиева Т.К., которую он проводил в течение нескольких лет, будучи аспирантом НИИ им. И.Алтынсарина при тесном сотрудничестве с НИИ ТСО АПН СССР. Талант Кумашевич обосновал педагогические возможности различных модулей школьного телевизионного технического центра школы, показав тем самым возможный путь эффективного развития современного образования.
К результатам деятельности НУМКа можно отнести, прежде всего, повышение исследовательской культуры учителей. Данный феномен в педагогической науке рассматривался с различных сторон. Для нас наиболее важными аспектами были такие, как профессионализм педагогической деятельности, исследовательские знания, умения и навыки, активность в творческой деятельности. Вместе с учителями апробировались различные методики диагностики личностных качеств учащихся. Так, например, доцент К.К. Жампеисова выявляла уровень сформированности политической культуры старшеклассников, соискатель Урузбаева Г. выявляла уровень культуры общения учащихся. В исследовании Нургалиевой Г.К. была конкретизирована технология моделирования личности, что в дальнейшем значительно продвинуло проблему моделирования профессиональной личности и явилось основанием разработки новых профессиограмм как составной части стандартов разных уровней профессионального образования.
В итоге успешно были защищены следующие докторские диссертации:
Педагогический коллектив школы принимал самое активное участие в обсуждении и рецензировании кандидатских диссертаций:
Благодаря руководству АГУ им. Абая в лице ректора университета, академика НАН РК, профессора Токмухамеда Сальменовича Садыкова был проведен социально значимый для сельских школьников эксперимент: педагоги университета участвовали в приеме выпускных экзаменов, по результатам которых лучшие учащиеся этой школы зачислялись в АГУ им. Абая без вступительных экзаменов. Потом это стало традицией в течение нескольких лет.
Достичь таких успехов позволило творческое руководство работой всех трех НУМКов со стороны профессора Г.А.Уманова. Идея НУМКов была поддержана педагогической общественностью республики, и во многих педагогических вузах стали создаваться подобные объединения.
Таким образом, созданная в недрах АГУ им. Абая новая форма взаимодействия вуза и школы доказала свою эффективность и способна существовать и в настоящее время.
2025 жылы - Ұлы Жеңістің 80 жылдығында, Ұлы Отан соғысының ардагері, КСРО Халық мұғалімі, Кеңес Одағы тарихына аты аңызға айналған Құмаш Нұрғалиұлы 100 жасқа толады.
«Осы тамаша тұлғаның өмірінің өзі - ерлік», - деп Д.А.Қонаев өзінің «Советтік Қазақстан» кітабында жазған.
Құмаш Нұрғалиевтің ерлігі және оның қоғамға үлгі болуының күші – 19 жасында осы соғыста ауыр жараланды: екі аяғынан және бір қолынан айырылды. Ол өз бойынан ерікше күш пен жігер тауып, өмірге қайта оралды. Осы қайсарлығының арқасында мамандық алып, отбасын құрып, еліне белгілі тұлға болды. Өмірінің 35 жылын Шығыс Қазақстан облысы Марқакөл ауданы Боран ауылының шалғайдағы жеріндегі мектепке арнады және мектепті ауылдың әлеуметтік-мәдени орталығына айналдырды. "КСРО Халық мұғалімі" атағына ие болды. Құмаш Нұрғалиұлы жалпы тәжірибесі 1000 жылдан асатын ұстаздар әулетінің негізін құрды. Әулет 2005 жылы Қазақстан кәсіби әулеттерінің алтын кітабының бірінші нөмірмен енгізілді.
Қазақстан Президенті Қ-Ж. Қ.Тоқаев өз сөзінде: «Біз үшін ұлттық бірегейлікті нығайтумен қатар, батырларымыздың рухын ұлықтау маңызды» деп атап өтті.
Сондықтан 2025 жылды КСРО халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевті еске алу жылы деп атап өтеміз. Жыл бойына бірқатар ірі республикалық іс-шаралар жоспарланып отыр. Бұл ретте Құмаш Нұрғалиұлы тұлғасында аға ұрпақтың рухының қайраттылығын танытудың маңызы зор. Ол ұрпақ өмір сүруге және жеңуге деген батылдығымен ерекшеленеді!
Қазіргі цифрлық технологиялардың мүмкіндіктерін ескере отырып, біз «Аңыз - адам» деген веб-сайтын құруды шештік. Бұл сайтта тек ақпарат қана емес, оқырмандардың пікірлері де болғанын қаладық. Құмаш Нұрғалиұлының бейнесімен ең алдымен өскелең ұрпақ – мектеп оқушылары мен студенттері жақынырақ танысады деген ойдан шығамыз. Егер олардың жүректерінде эссе, шығармашылық жобалық жұмыстар жазғанда білімге деген құштарлық ұшқыны нұр үстіне нұр болып, өмірдің қиындығына қарсы тұру сезімі оянып, патриотизмді әрбір адамның өсіп-өркендеуіне қосқан жеке үлесі деп түсінетін болса, елінің санасында орын алса, біз ұстаздар өз миссиямызды орындағанымыз деп ойлаймын.
Сайтты компьютерде және мобильді құрылғыда пайдалануға болады. Компьютер ыңғайлы, өйткені мұғалім материалдарды интерактивті тақтаға немесе проекторды пайдаланып экранға проекциялай алады. Мобильді құрылғы студенттерге материалдарды өз бетімен оқуға және берілген ақпаратты тапсырмаларды орындау кезінде пайдалануға мүмкіндік береді.
Сайттың негізгі беті бірнеше бөлімдерге бөлінген.
Бірінші бөлім слайдерде соғыс және соғыстан кейінгі өмір кезеңдерін ашуға бағытталған. Әр слайдта Құмаш Нұрғалиұлына жеке сипаттама берілген:
Екінші бөлім Құмаш Нұрғалиұлының 35 жыл бойғы қалыптастырған еңбегі, тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл Одақ көлемінде үлгі-өнеге болған мектепті сипаттауға бағытталған. Бұл бөлімде өз заманынан едәуір озық, ауыл оқушыларының іргелі білім алуына жағдай жасаған Құмаш Нұрғалиұлы басқарған мектепті суреттейтін төмендегідей слайдерде бар:
Бұл екі бөлімнің әрқайсысында Құмаш Нұрғалиұлымен жекелей таныс болған майдангерлер мен әріптестердің естеліктері бар. Бұл мәліметтерді оқудың өзі адамда үлкен толқу сезімін тудырады, ең бастысы, Құмаш Нұрғалиұлының өз Отанының патриоты, ұстаз ретіндегі портретін жасайды.
Сайтта «КСРО Халық мұғалімі» кітабынан үзінді ұсынылған. Мен Герольд Бельгердің сөзімен айтсам: «Бұл кітап кімге арналған? ...жалпы, Отан мен оның болашақ ұрпақтары үшін Рухы мен Мақсатын асқақтатып, нығайтуды қажет ететін әрбір адамға».
Құмаш Нұрғалиұлының көзі тірісінде түсірілген деректі фильмдер YouTube сайтында жарияланса, қазір олар осы сайтта қолжетімді. Біз барлық қолда бар материалды бір жерге шоғырландыруға тырыстық.
Үшінші бөлімнің құндылығы - жаңашыл идеяларды жалғастырып келе жатқанын ұстаз атанған ұрпақтарының шығармашылығын көрсетеді:
Ұлы Талант Құмашұлы 29 жыл Қ.Нұрғалиев атындағы авторлық мектеп-гимназияны басқарды, оның қызметі сайтта екі кітаптағы үзіндіде берілген;
Кенже ұлы Марат Құмашұлы Қ.Нұрғалиев атындағы жоғары колледжді құрды, техникалық және кәсіптік білім беру идеясын әзірледі, сайтта бейнематериалдармен және мәтіндік сипаттамалар ұсынылған;
Кенже қызы Гүл Құмашқызы өзінің «Электрондық кітаптар» авторлық сайтында ұсынылған ғылыми мектебі арқылы сапалы іргелі білім берудің шарты ретінде оқу үдерісін технологияландыру идеясын дамытуда (https://e-booksgkn.kz/kk/biz-tur-ly Бұл сайтта 1-11-сыныптардың барлық электронды оқулықтары орналастырылды. Ұсынылған электронды оқулықтардың 127-і қазақ және 128 - орыс тілінде.
Үлкен қызы Манира Құмашқызы ағылшын тілі бойынша электронды оқулықтардың авторы.
Бұл блокта Абай ҚазҰПУ-дың педагогика кафедрасының Құмаш Нұрғалиев атындағы гимназиямен өзара әрекеттесу тәжірибесі берілген. Бұл қазіргі жағдайда жас ғалым-педагогтарды даярлау жүйесінде дуальді оқыту тәжірибесі деуге болады.
Педагогика кафедрасы «Халық тәрбиесі» бағдарламасына «Қазақстанның 20 ғасырдағы көрнекті жаңашыл ұстаздары» модуліне Құмаш Нұрғалиевтің жаңашыл идеяларын дамытуды, оның өмірі мен қызметі туралы тақырыпты енгізумен сабақтасып жатыр.
Құмаш Нұрғалиұлының инновациялық идеяларын дамытуды еліміздің Шығысдағы екі білім беру ұйымы – С.Аманжолов атындағы ШҚМУ және Абай атындағы ВКГК белсенді жүргізіп келеді. Құмаш Нұрғалиұлы басқарған мектеп ұстаздарының барлығы дерлік солардың түлектері.
Университетте көп жылдар бойы үздік студенттерге жеке шәкіртақы тағайындалды. Колледжде Құмаш Нұрғалиевтің кабинеті ашылды, онда электронды оқулықтар арқылы сабақтар өткізіледі.
Шығыс Қазақстан облысы бойынша «Өрлеу» біліктілікті арттыру институтымен тығыз байланыста жүргізілуде. Бұл института қазіргі уақытта мұғалімдер Құмаш Нұрғалиевтың инновациялық идеяларын қалай енгізіп жатқанын оқи аласыз.
Сайттың төртінші бөлімі Құмаш Нұрғалиұлының мерейтойына арналған барлық жоспарланған іс-шаралар қамтылады: халықаралық және республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялар, педагогикалық оқулар, жеке кабинеттер мен мұражайлардың ашылуы, үздік дизайн және шығармашылық жұмыстар, эсселер және т.б.
Ең бастысы, үздік туындылар сайтта көрсетіледі. Бұл блок білім берудің барлық деңгейіндегі ұйымдардың іс-шараларынан басқа бастамашылық ұсыныстарға ашық болады. Сайт ұйымдастыру комитетінің WhatsApp телефон нөміріне қол жеткізе алады.
КСРО Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің мерейтойы Республикалық ғылыми-педагогикалық кітапхананың Оқу-ағарту Министрлігінің қолдауымен 2025 жылға арналған білім саласындағы айтулы және есте қаларлық даталар күнтізбесіне ендірілгенін қуана хабарлаймыз.
Мерейтойды өткізудің және Құмаш Нұрғалиұлы Нұрғалиевтің қаһарман тұлғасының маңызын танудың құндылығы – ұрпақтарымызды олардың болашағы үшін лайықты өмір сүру бақытына толы етіп тәрбиелеуде!
|
№/р |
Іс-шаралар атауы |
Мерзімі |
Жауаптылар |
|
1. |
2025 жылды ҰОС ардагері, "Аңыз адам", КСРО Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің 100 жылдығы ретінде өткізу.
|
2025 ж |
ҚР ҒЖБМ, ҚР ОАМ Педагогикалық ЖОО, колледждер, мектептер |
|
2 |
2024 ж., 2025 ж |
Ұйымдастырушылар комитеті |
|
|
3 |
"Аңыз –адам" мерейтойлық сайтының электрондық мекен-жайын облыстық білім басқармасы, қалалық білім бөлімдерінің, педагогикалық ЖОО, колледждер мен мектептердің сайттарында орналастыру. |
Қаңтар 2025 ж |
Педагоикалық ЖОО, колледждер, білім басқармалары
|
|
4 |
Құмаш Нұрғалиев атындағы ШҚО білім беру ұйымдарында, Құмаш Нұрғалиев атындағы жоғары колледжде, ШҚО Боран ауылындағы Құмаш Нұрғалиев атындағы ауылдық гимназиясында Құмаш Нұрғалиев атындағы мұражайларды дамыту бойынша ШҚО әкімдігінен көмек сұрау. |
Маусым 2024 ж
|
Ұйымдастырушылар комитеті |
|
5 |
ШҚО әкімдігінің «Халық мұғалімі - Құмаш Нұрғалиев» мерейтойлық төсбелгісін беру ережесін, төсбелгі үлгісін жасау, шығару. |
Қаңтар-наурыз 2025 ж |
Ұйымдастырушылар комитеті, демеушілер |
|
6 |
" Жаңа Қазақстан педагогтерінің құндылықтар жүйесіндегі КСРО Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің педагогикалық мұрасы" атты республикалық педагогикалық оқулар өткізу.
|
Наурыз 2025 ж |
ҚР ОАМ, "Өрлеу" БАҰО» АҚ |
|
7 |
Майдангер және педагог Құмаш Нұрғалиевтің мерейтойына арналған "Аңыз адам" үздік шығармасына конкурс өткізу. |
Наурыз 2025 ж |
Облыстық/қалалық білім бөлімдері |
|
8 |
"Өрлеу" біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» АҚ ШҚО ПҚ БАИ филиалында КСРО Халық мұғалімі атындағы кабинет ашу |
Наурыз 2025 ж |
"Өрлеу" БАҰО» АҚ ШҚО ПҚ БАИ |
|
9 |
“Қазақстанның қазіргі білім беру жүйесінде КСРО халық мұғалімінің инновациялық идеяларын дамыту” бойынша педагогикалық ЖОО-да шығармашылық жобалар конкурсын өткізу. |
Наурыз 2025 ж |
Абай атындағы ҚазҰПУ педагогика кафедрасы, Педагогикалық ЖОО |
|
10 |
Абай атындағы ҚазҰПУ-де ҚазПИ түлегі, КСРО халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиев атындағы аудитория ашу.
|
25 сәуір 2025 ж |
Абай атындағы ҚазҰПУ |
|
11 |
КСРО Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің мерейтойына арналған "Жаңа Қазақстанның басым құндылықтары: ХХ ғасыр педагогтерінің жаңашыл идеяларынан білім берудегі заманауи инновацияларға" атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция өткізу.
|
25 сәуір 2025 ж |
ҚР ҒЖБМ, Абай атындағы ҚазҰПУ
|
|
12. |
"Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиев" кітабын цифрлық форматта қайта шығару. |
Мамыр 2025 ж |
Ұйымдастырушылар комитеті |
|
13. |
“Аңыз адам” спектаклінің сценарийін жасап, Т. Жүргенов атындағы қазақ ұлттық өнер академиясының басшылығына ұсыну. |
Мамыр 2025 ж |
ҚР ҒЖБМ хат
|
|
14. |
“№1 Марқакөл орта мектебі” КММ Құмаш Нұрғалиев атындағы кабинет ашу. |
1 қыркүйек 2025 ж |
Ауыл мектептерін дамыту қоры |
|
15. |
КСРО Халық мұғалімі Құмаш Нұрғалиевтің педагогикалық мұрасын зерделеу мақсатында педагогикалық ЖОО-да “Ұлттық тәрбие” модулі “ХХ ғасырдың көрнекті жаңашыл педагогтері” міндетті пәнінің бағдарламасын әзірлеу және кіріктіру.
|
1 қыркүйек 2025 ж |
Абай атындағы ҚазҰПУ педагогика кафедрасы |
|
16. |
Республика мектептерінің педагогикалық сыныптарында " Білім берудегі көшбасшы: ол қандай болуы тиіс?” тақырыбында үздік эссе байқауын өткізу.
|
Қыркүйек 2025 ж |
Абай атындағы ҚазҰПУ педагогика кафедрасы |
|
17. |
Республиканың педагогикалық колледждерінде майдангер және педагог Құмаш Нұрғалиевтің мерейтойына арналған "Өмір сүру және жасау батылдығы" атты үздік шығарма байқауын өткізу. |
Қыркүйек 2025 ж |
Облыстық/қалалық білім бөлімдері |
|
18. |
“Аңыз адам” спектаклін дайындау және қою. |
Қазан 2025 ж |
ҚР ОАМ, ҚР МАМ хат
|
|
19. |
ШҚО әкімдігі, ҚР ОАМ, ҚР ҒЖБМ қолдауымен Өскемен қаласында майдангер және педагог Құмаш Нұрғалиевтің 100 жылдық мерейтойына арналған салтанатты жиналыс өткізу.
|
Қазан 2025 ж |
ШҚО әкімдігі, ҚР ОАМ, ҚР ҒЖБМ |
|
20. |
ШҚО әкімдігіне ұсыныс енгізу Құмаш Нұрғалиевті еске алу туралы ШҚО әкімдігіне ұсыныс енгізу.
|
Шілде 2024 г |
Ұйымдастырушылар комитеті |